بیماری همی پارزی چیست؟
همی پارزی به انگلیسی Hemiparesis است و یکی از عوارض شایع سکته مغزی در افراد به شمار می‌آید که سبب می‌شود در یک طرف بدن ضعف ایجاد شود. عوارض همی پارزی و این ضعف بدنی در یک طرف سبب محدودیت در فعالیت‌های روزانه افراد مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، راه رفتن و غیره خواهد شد.
علائم همی پارزی چیست؟
در صورت بروز همی‌پارزی یک طرف از بدن قدرت کمتری خواهد داشت. این موضوع می‌تواند روی توانایی فرد برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره تاثیر مخرب به جای بگذارد. برای نمونه: فرد در هنگام غذا خوردن نمی‌تواند به صورت موثر از هر دو دست خود برای گرفتن قاشق و چنگال استفاده کند. مهم‌ترین علایم بالینی این بیماری به شکل زیر است:
1- اسپاسم عضلانی
مهم‌ترین علامت همی پارزی اسپاستیسیته یا سفتی عضلانی است. به این صورت که عضلات سک سمت از بدن سفت و کوتاه خواهند شد و باز کردن اندام‌ها برای فرد سخت خواهد شد. برای نمونه در صورتی که عضلات دست و انگشتان اسپاسم داشته باشد، دست فرد در حالت استراحت به صورت مشت شده قرار خواهد گرفت. این اسپاسم عموما خیلی شدید نیست و با انجام تمرینات تا حد زیادی برطرف خواهد شد.
2- ضعف عضلانی
افراد مبتلا به همی پارزی اغلب کاهش قدرت عضلانی را در یک طرف بدن خود تجربه می‌کنند. این ضعف باعث خواهد شد که انجام دادن فعالیت‌های مختلف برای فرد سخت‌تر شود. ضعف عضلانی به نوبه خود عوارض جانبی زیادی به همراه خواهد داشت. برای نمونه فرد نمی‌تواند اشیا را به درستی در دست بگیرد یا در بلند کردن اجسام سنگین دچار مشکل خواهد شد. ضعیف بودن یک دست باعث خواهد شد که فرد از آن دست کمتر استفاده کند و در نتیجه ضعیف‌تر خواهد شد. این موضوع برای سایر عضلات و اندام‌ها هم صدق می‌کند.
3- عدم تعادل
همی پارزی باعث خواهد شد که فرد در راه رفتن هم به مشکل بخورد. اگر مشکل فرد زیاد باشد، نمی‌تواند پا را از لگن بالا بیاورد. برای رفع این مشکل فرد پا را به صورت نیم دایره تکان داده و به جلو خواهد برد. همچنین ممکن است فرد نتواند پا را مچ پا را بالا نگه دارد که در نتیجه آن، پای فرد روی زمین کشیده خواهد شد. در بسیاری از موارد عدم تعادل شدید نخواهد بود و امکان بهبود آن بسیار بالا است.
4- عدم هماهنگی
مشکلات هماهنگی در بین افراد مبتلا به همی پارزی شایع است. این عدم هماهنگی می‌تواند بر مهارت‌های حرکتی ظریف تاثیر بگذارد و فعالیت‌هایی مانند نوشتن، استفاده از ظروف یا بستن دکمه‌های لباس را به چالش بکشد. عدم هماهنگی حرکتی در برخی از فعالیت‌ها بیشتر به چشم خواهند آمد. برای نمونه فرد نمی‌تواند عضلات خود را کنترل کند و به صورت موثر از آن برای رانندگی استفاده کند.
5- اختلالات گفتاری
در مواردی که عضلات صورت و تارهای صوتی تحت تاثیر قرار می‌گیرند، همی پارزی می‌تواند منجر به مشکلات گفتاری شود. ممکن است گفتار نامفهوم داشته باشند یا در بیان واضح کلمات دچار اشکال شوند. اختلالات گفتاری در افرادی که صورت آن‌ها درگیر شده است، بیشتر از سایر موارد دیده می‌شود.
6- اختلالات حسی
علاوه بر مشکلات حرکتی در برخی از افراد مشکلات حسی هم دیده می‌شود. البته این حالت بیشتر در مراحل اولیه همی پارزی دیده می‌شود. همچنین با بهبودی مشکلات حرکتی، اختلالات حسی تا حد زیادی درمان خواهند شد.
چگونه سکته مغزی باعث همی پارزی می شود؟
بیشتر سکته‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که اکسیژن تازه به بخشی از مغز قطع می‌شود و باعث مرگ سلول‌های مغز می‌شود. هنگامی که نواحی از مغز که مسئول حرکت و قدرت هستند آسیب ببینند، می تواند منجر به همی پارزی شود.
قسمتی از بدن که در اثر سکته ضعیف شده است توسط قسمت آسیب دیده مغز شما تعیین می شود. به عنوان مثال، اگر سکته مغزی شما در سمت چپ مغز شما بوده است، ممکن است در سمت چپ بدن خود دچار ضعف عضلانی شده باشید. که به عنوان همان طرف یا در همان سمت آسیب شناخته می شود. اگرچه در برخی موارد، ضعف ممکن است در طرف مقابل آسیب باشد.
بنابراین می توان گفت که بیشتر موارد همی پارزی و همی پلژی ناشی از سکته مغزی است. اما علل دیگر عبارتند از:
- فلج مغزی
- فلج اطفال
- سرطان مغز
- اسپینا بیفیدا
- اسکلروز چندگانه
- دیستروفی عضلانی
- آسیب نخاعی (SCI)
- آسیب مغزی تروماتیک (TBI)
- عفونت مغزی (آنسفالیت، مننژیت)
دلیل یکطرفه بودن آسیب همی پارزی چیست؟
سیستم عصبی بدن انسان مثل مغز و نخاع شامل یک نیمه چپ و یک نیمه راست می باشد هر نیمه این اعضا کنترل حرکات عضلانی یک نیمه بدن را در دست دارند. هرگونه آسیب به یک طرف مغز و یا نخاع می تواند منجر به احساس فلجی و ضعف در یک نیمه بدن بشود.
انواع همی پارزی
همانطور که قبل‌تر اشاره شد همی پارزی هم ممکن است در قسمت راست بدن به وجود آید هم در قسمت چپ بدن، به همین دلیل دو نوع از این بیماری وجود دارد:
همی پارزی سمت راست
همی پارزی راست آسیب به نیمکره چپ مغز بیمار است. نیمکره چپ زبان و صحبت کردن را کنترل می‌کند. افراد مبتلا به این نوع از همی پارزی در ادراک آنچه دیگران می‌گویند، صحبت کردن و تشخیص راست از چپ مشکل دارند.
همی پارزی سمت چپ
این نوع بیماری، آسیب به نیمکره راست مغز را در پی دارد که شامل کنترل ارتباطات غیرکلامی، انواع خاصی از رفتارها و فرآیندهای یادگیری است. زمانی که این قسمت از مغز صدمه می‌بیند ممکن است میزان دامنه توجه بیماران کاهش یابد، بیش از حد صحبت کنند و مشکلاتی در زمینه حافظه داشته باشند.
تفاوت همی پلژی و همی پارزی
همی پلژی و همی پارزی دو عبارت مشابه هستند که هم در تلفظ و هم در علائم بسیار شبیه هستند. به گونه‌ای که در برخی از موارد این دو به جای همدیگر به کار گرفته خواهند شد. در همی پلژی فرد توانایی و نیروی یک طرف از بدن را به صورت کامل از دست داده است. علاوه بر آن فرد توانایی انجام حرکات را هم از دست می‌دهد. همچنین مشکلات حسی شدید برای فرد بروز خواهد کرد. اما همی پارزی ضعیف شدن نسبی عضلات یک طرف بدن را به دنبال دارد. در این حالت فرد در انجام حرکات با سختی مواجه است، اما می‌تواند آن‌ها را انجام دهد. همچنین مشکلات حسی به مراتب کمتر است و امکان بهبودی در hemiparesis به شدت بالاتر است. در واقع می‌توان گفت همی پلژی حالت شدیدتر همی پارزی است.
راه های تشخیص همی پارزی
برای تشخیص این بیماری ، پزشک به احتمال زیاد از تعدادی روش های تشخیصی و آزمایش های تصویربرداری استفاده می کند.اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- میلوگرافی
- اشعه ایکس
- الکترومیوگرافی (EMG)
- شمارش کامل خون (CBC)
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI))
درمان همی پارزی
همی پارزی یک علامت از بیماری است. بنابراین در مرحله اول درمان آن وابسته به کنترل بیماری خواهد بود. برای نمونه کسی که دچار سکته مغزی ایسکمیک شده و یکی از رگ‌های خونی مغز مسدود شده است، تا زمانی که این انسداد رفع نشود، وضعیت فرد بدتر خواهد شد و امکان ارائه درمان وجود ندارد. در این مرحله درمان به کمک دارو صورت خواهد گرفت در صورتی که اختلال شدید باشد، جراحی اجتناب ناپذیر خواهد شد. در مراحل بعد درمان‌های توانبخشی می‌توانند به فرد برای برگشت به روال عادی زندگی کمک کنند:
1- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش مهمی در مدیریت همی پارزی دارد. متخصصین این رشته بر بهبود قدرت، انعطاف پذیری و هماهنگی عضلات از طریق تمرینات هدفمند تمرکز می‌کنند. فیزیوتراپی در مراحل اولیه اختلال از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند روند درمان فرد را بسیار سریع‌تر کند.
2- کاردرمانی همی پارزی
کاردرمانی هم به بهبود قدرت عضلانی و تعادل فرد کمک خواهد کرد. علاوه بر آن تلاش خواهد کرد که فرد بتواند فعالیت‌ها روزمره زندگی خود را به تنهایی انجام دهد. برای نمونه سوار شدن و پیاده شدن از ماشین برای افراد داری همی پارزی ممکن است سخت باشد. چرا که نمی‌توانند پای خود را از لگن بالا بیاورند. در صورتی که اگر ابتدا روی صندلی بنشینند و سپس پاهای خود را به داخل خودرو ببرند، مشکل آن‌ها به کلی حل خواهد شد. کاردرمانی علاوه بر تلاش برای بهبودی افراد چنین تکنیک‌ها را هم آموزش خواهد داد.
3- گفتاردرمانی همی پارزی
گفتاردرمانی هم می‌تواند در درمان این بیماری موثر باشد. البته در مواردی که عضلات صورت و حلق درگیر شده‌اند. در این حالت ممکن است فرد در ادا کردن کلمات مشکل پیدا کند. همچنین ممکن است فرد دچار اختلالات بلع شده یا آبریزش دهان داشته باشد. در این حالت گفتاردرمانی تلاش خواهد کرد که وضعیت دهان و گفتار فرد را بهبود ببخشد.
کلام نهایی
همی پارزی از جمله عوارض سکته مغزی است که یا نیمکره راست مغز یا نیمکره چپ مغز را درگیر می‌کند و سبب می‌شود یک سمت بدن دچار ضعف شود و بیماران در انجام حرکات فیزیکی و برخی مهارت‌های مغزی دچار مشکل شوند. برای درمان این بیماری می توانید از متخصص بیماریهای مغز و اعصاب کمک بگیرید.به این نکته توجه داشته باشید که این اطلاعات پزشکی روزمره جایگزین علم و تخصص پزشکی در زندگی نمیباشد و صرفا جهت بالابردن دانش درمورد سلامتی و بهداشت تهیه شده است.