نوغان داری و کاربرد ابریشم در صنعت
ابریشم، یکی از قدیمی‌ترین الیاف شناخته شده توسط بشر است که از کشور پر افسانه چین منشا گرفته است.
با برداشت تارهای طبیعی پیله کرم ابریشم می‌توان الیاف نرم و لطیف و در عین حال محکم و بادوام ابریشم را تولید کرد. بعد از برداشت الیاف این کرم ، رنگش می‌کنند سپس با دستگاه ریسیده و به نخ تبدیل می‌شود و در نهایت از آن پارچه تولید می‌شود.
پارچه ابریشمی به دلیل بافت صاف، براق و درخشان و بادوامی که دارد محبوب افراد بسیاری است. این پارچه یکی از محکم‌ترین پارچه‌های تولید‌شده موجود است. الیاف این نوع پارچه را می‌توان به شکل‌های مختلف بافت و پردازش کرد. در واقع روش بافت این الیاف ، نوع بافت، ظاهر و کاربرد آن را تعیین می‌کند.
نخ ابریشم، محکم‌ترین الیاف پروتئینی طبیعی است و می‌توان آن را با الیافی از جنس‌های دیگر ترکیب کرد و به پارچه‌های متنوع و محکمی دست یافت.
تاریخچه تولید ابریشم چیست؟
اولین نمونه پارچه ابریشمی به چین برمی گردد . این پارچه در مقبره کودک برای پیچیدن بدن استفاده می شد.
چین سال‌ها بر صنعت ابریشم تسلط داشت. چینی ها از این فرآورده به عنوان ارز استفاده می کردند و هزینه آن بر حسب طول اندازه گیری می شد.
جاده ابریشم، یکی از راه های مهم بازرگانی در قاره ی آسیا، یک مسیر تجاری محبوب بود که به دلیل اهمیت این فراورده به این نام نامگذاری شد و هنوز هم نام خود را حفظ کرده است. در نهایت تولید آن به کره، تایلند، هند و اروپا منتقل شد و سرانجام در قرن هفدهم به ایالات متحده راه یافت.
نوغان داری چیست؟
فرآیند ساخت ابریشم را نوغانداری می‌گویند و شامل پرورش کرم ابریشم برای تولید این ماده می‌شود.
- کرم ها از برگ توت تغذیه می کنند.
- بعد از اینکه چند بار پوست اندازی کردند، یک پیله دور خود می بافند.
- این پیله در تماس با هوا سفت می شود. این فرآیند حدود 2 تا 3 روز طول می کشد.
- هنگامی که پیله تشکیل شد، آن را در یک قابلمه آب جوش می ریزند و شفیره ها از بین می روند.
- پس از پیدا شدن سرهای الیاف، آنها را به صورت رشته درآورده و سپس با انجام عملیاتی خاص، رشته‌های حاصل رابه نخ ابریشم تبدیل می‌کنند.
انواع ابریشمها
نوع خام
به نوعی گفته می‌شود که از روی پیله باز شده و هنوز صمغ یا سیرین آن کاملا گرفته نشده است. ممکن است که ابریشم از یک یا دو فیلامنت تشکیل شده باشد. برای تهیه آن پروانه را در داخل پیله می‌کنند و بدین ترتیب پروانه برای خارج شدن پیله را پاره نکرده و نخ یکسره خواهد بود. گاهی از روش فریز کردن برای کشتن پروانه‌ها استفاده می کنند که در این صورت پروانه به جای خفه شدن به خواب می‌رود. با فریز کردن سیرین ابریشم نیز با حرارت اضافی به ابریشم غیر طبیعی و تقلبی تغییر نخواهد کرد و ابریشمی مرغوب‌تر را با ضایعات کم می‌توان از روی پیله باز کرد. گاهی به نادرست به ابریشم خام ، ابریشم وحشی می‌گویند.
نوع چینی
پارچه ابریشمی با بافت ساده ، شفاف و سبک وزن است که در چین و ژاپن بافته می‌شود. نخ‌های تاروپود آن یکنواخت و منظم و بسیار نرم هستند که رنگ می‌شوند. و یا این که طرح را بر روی آنها چاپ می‌کنند. اولین بار این پارچه در ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در چین با نخ ابریشم کرم بومبیکس بافته شد. امروزه این پارچه به طور کامل با الیاف مصنوعی بافته می‌شود.
نوع وحشی
به ابریشم طبیعی غیر پرورشی « ابریشم وحشی » گفته می‌شود. این نوع در مقایسه با ابریشمی که از کرم پرورش یافته گرفته می‌شود یکنواختی کمتری داشته و خشن و زبر است. چین از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان نوع وحشی در جهان است.
کاربردهای پارچه ابریشمی
پارچه ابریشمی، یکی از محصولات طبیعی است که به صورت گسترده‌ای در مختلف زمینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که این پارچه ویژگی‌های منحصر به فردی دارد، می‌توان از آن در روش‌ها و کاربردهای مختلف بهره‌برداری کرد. در اینجا، کاربردهای پارچه ابریشمی را به دو دسته مصرفی و صنعتی تقسیم می‌کنیم.
کاربردهای مصرفی
از جمله کاربردهای مصرفی اصلی پارچه ابریشمی، تولید پوشاک مختلف در سبک‌ها و طرح‌های متنوع است. این پارچه به دلیل لطافت بالا و دوام قابل توجه، به مدت‌ها مورد توجه طراحان مد و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. حتی با وجود رشد تولید ریون (پارچه ابریشم مصنوعی)، استفاده از پارچه ابریشم واقعی همچنان جاودانه است.
از این پارچه می‌توان برای دوخت انواع لباس‌های زنانه و مردانه مانند روسری، پیراهن، بلوز و لباس‌های شب استفاده کرد. همچنین به دلیل لطافت و سبکی آن، می‌توان از آن برای دوخت لباس‌های نزدیک به پوست نظیر لباس‌های زیر استفاده نمود.
با توجه به خاصیت تنفس‌پذیری این پارچه، می‌توان آن را در ترکیب با پارچه‌های لطیف در لباس‌های فصل گرما و یا در لایه آستر پارچه‌های زمستانی به عنوان عایق حرارتی به کار برد. همچنین از این پارچه برای تزئین بخش‌های مختلف لباس‌های محلی نیز استفاده می‌شود.
این پارچه در صنعت تولید فرش و قالی نیز به کار می‌رود و قالی ابریشمی ایرانی به عنوان یکی از معروف‌ترین قالی‌ها به کشورهای مختلف جهان صادر می‌شود. همچنین در برخی موارد، از آن برای دوخت بالش‌های تزئینی، پرده‌ها و آویزهای دیواری نیز استفاده می‌شود.
کاربردهای صنعتی
یکی از کاربردهای مهم پارچه ابریشمی در صنعت تولید چترهای نجات است. انواع مصنوعی تا کنون به عنوان جایگزین‌هایی برای این منظور تولید شده‌اند، اما با وجود آن، سازندگان هنوز از پارچه واقعی به دلیل دوام و سبکی وزن آن استفاده می‌کنند.
همچنین یکی دیگر از کاربردهای این پارچه در حوزه پزشکی و تولید بخیه‌های جراحی برای بستن زخم‌ها و دهانه‌های جراحی است. با توجه به نازکی بی‌نظیر این فیبر و ویژگی‌های آنتی‌باکتریال طبیعی، از آن برای این کاربرد خاص بهره‌برداری می‌شود.
ویژگی‌های پارچه
در ادامه، به برخی از ویژگی‌های منحصر به فرد پارچه ابریشمی اشاره خواهیم کرد:
- کاهش حساسیت پوستی: این پارچه بسیار لطیف و نرم است و به پوست حساسیت نمی‌آورد. این خاصیت آن را برای تولید ملحفه‌ها و پوشش‌های تخت مناسب می‌سازد.
- کاهش علائم آلرژی: این پارچه به دلیل کمتر جذب گرد و خاک، کاهش احتمال آلرژی‌های ناشی از آنها را فراهم می‌کند.
- تنفس‌پذیری بالا: ساختار این پارچه باعث می‌شود هوا به راحتی درون آن جریان پیدا کند که برای تنفس آسان و راحتی افراد کاربرد دارد.
- بهبود کیفیت خواب: تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از این پارچه در ملحفه‌ها و بالش‌ها، میتواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
- حفظ زیبایی پوست: ساختار پارچه باعث می‌شود تا پوست مرطوبیت خود را حفظ کند، که به نوبه خود موجب حفظ شادابی و درخشندگی پوست می‌شود.
در نتیجه، پارچه ابریشمی با ویژگی‌های منحصر به فرد و کاربردهای متعدد خود، یک محصول با ارزش در صنعت پوشاک، دکوراسیون داخلی، پزشکی و صنایع دیگر محسوب می‌شود.
کلام آخر در مورد ابریشم
کرم ابریشم در سکوت زندگی خود میتواند سود قابل توجهی را به دامان فعالان این عرصه سرازیر کند. حمایت از این صنعت سنتی میتواند باعث اشتغال فصلی و درآمدزایی شود. جوامع شهری و روستایی میتوانند از این صنعت کهن و شناخته شده در جهان برای تقویت توان اقتصادی و معیشتی استفاده کنند.
پرورش این کرم ها و تولید سنتی این فراورده برای بافندگی، به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شده است. همین به تنهایی بس است تا ما را مجاب کند که باید این میراث کهن را با چنگ و دندان حفظ کنیم. و این تولید و صنعت ایرانی را رونق بخشیم.
۴۵ روز زمان کافی است تا تخم‌های کوچک و سیاه رنگ نوغان ثمر داده و به پیله‌های ارزشمند بدل شوند. و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونق بخش سفره هزاران خانواده شوند.
در میان چندین استان فعال در زمینه صنعت نوغانداری، استان گیلان قطب تولید پیله تر و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر، با تولید بیش از ۹۰ درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم کشی ایران به شمار می‌آید.
هر ساله به جمع هزاران کشاورز و باغدار فعال در این حرفه، علاقه‌مندان دیگری افزوده می شود که رمز تداوم این اقبال و توسعه این تولید داخلی، اصل حمایت است.
اطلاعات پزشکی روزمره استفاده از ابریشم در برخی موارد را مجاز می داند.