شمع موتور خودرو چیست و چه کاربردی دارد ؟
شمع موتور خودرو , قطعه‌ای بسیار مهم است و نقشی کلیدی در موتور خودرو ایفا میکند .
خودروهایی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند برای حرکت نیازمند احتراق در موتور خود هستند. این احتراق توسط قطعه ای کوچک به نام شمع موتور انجام می‌گیرد. شمع خودرو در داخل موتور و در بالای سیلندر قرار دارد و پس از مکش سوخت به داخل سیلندر با یک جرقه کوچک موجب انفجار آن می‌شود. شمع موتور خودرو برای جرقه زنی نیازمند یک ولتاژ بالاست. این قطعه که نمونه ای از محصولات صنعتی مهم به شمار میرود، در قسمت‌های مختلفی نظیر عایق، الکترود، واشر و … تشکیل می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده شمع موتور
شاید با نگاه‌کردن به ابعاد شمع موتور، تصور کنید که این قطعه، اجزای بسیار کمی دارد، اما این‌طور نیست. شمع موتور برای ایجاد جرقه باید با جریان الکتریکی بسیار قوی کار کند و همین موضوع باعث شده تا برای تولید داخلی آن از متریال بسیار باکیفیت استفاده شود. به‌طورکلی اجزای تشکیل‌دهنده یک شمع به شرح زیر هستند:
- ترمینال
- عنصر مقاوم یا رزیستور
- شکاف
- فنر
- بدنه
- عایق سرامیکی
- ماده مهروموم
- عایق
- واشر
- الکترود زمین
- الکترود مرکزی
- روکش الکترود
عملکرد شمع موتور خودرو
شمع موتور خودرو برای جرقه زنی به ولتاژ بالایی نیاز دارد. این ولتاژ بالا از طریق کوِئل خودرو تامین می‌شود. کوئل برق ولتاژ پایین را از باتری خودرو می‌گیرد و با افزایش ولتاژ آن، این جریان را به شمع‌ها منتقل میکند. این ولتاژ به طور معمولی عددی بین 12000 تا 25000 ولت است که موجب یونیزه شدن گازهای بین الکترودهای مرکزی و جانبی شمع شده و ایجاد جریان و در نتیجه احتراق میکند.
انواع شمع موتور خودرو
برای تقسیم‌بندی شمع موتور می‌توان به شیوه‌های گوناگون عمل کرد. یکی از این بخش‌بندی‌ها به تعداد پلاتین شمع مربوط است. در این حالت شمع‌ها به چند گروه زیر تقسیم می‌شوند.
- شمع تک پلاتینه
- شمع دو پلاتینه
- شمع چهار پلاتینه
به‌طور کلی انواع شمع‌ها به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم می‌شوند.
- شمع گرم
- شمع سرد
- شمع پلاتینیومی
- شمع ایریدیومی
- شمع نیکلی
- شمع چند الکترودی
هر کدام از این شمع‌ها نوع ساخت، طریقه‌ی کارکرد و ویژگی‌های متفاوتی دارند.
عیب یابی شمع خودرو
هر شمع دارای یک طول عمر خاص میباشد که پس از طی این مدت زمان باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود. اما گاهی به دلیل ازدیاد رسوبات حاصل از احتراق در سر الکترودها و کثیف شدن آن و یا جرقه زنی نادرست و از بین رفتن الکترودها، نیاز به تعویض شمع خودرو پیش از طی کردن طول عمر استاندارد خواهد بود.
در این مواقع خودرو به خوبی کار نخواهد کرد و به نوعی دچار بدسوزی می‌گردد. درست کار نکردن یکی از شمع‌ها باعث می‌شود که سیلندر مربوطه سوخت را بطور ناقص بسوزاند و در نتیجه باعث افزایش آلایندگی و در نتیجه صدمه به قطعات موتور گردد.
علائم ظاهری خرابی شمع موتور
علائمی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم از جمله مهمترین نشانه‌های خرابی شمع هستند.
- شنیدن صدای ضربه در موتور یا Knock: ضربه یا Knock که ممکن است به دلیل کیفیت پایین پلاتین شمع یا شکستگی چینی آن باشد.
- تغییر شکل شدن الکترود و پلاتین سر شمع موتور: تغییر شکل الکترودهای سر شمع مانع ایجاد جرقه شده یا قدرت آن را کاهش می‌دهد و در نتیجه ممکن است احتراق به درستی انجام نشود.
- خراب شدن جای شمع موتور: زمانی که شمع را دنده به دنده (رِزوِه به رِزوِه) می‌بندید این مشکل بوجود می‌آید و در نتیجه شمع به خوبی در داخل سرسیلندر جای نمی‌گیرد. زمانی که شمع موتور به خوبی توسط آچار بسته نشود، ممکن است به مرور باعث هرز شدن جای شمع ماشین شود.
- تشکیل خاکستر سفید در نوک شمع موتور: علت اصلی این موضوع در کیفیت و نسبت سوخت مصرفی میباشد. در این شرایط باید شمع را تمیز کرد و سیستم سوخت رسانی و کیفیت سوخت را بررسی کرد.
- بنزینی بودن سر شمع موتور: در این شرایط فرآیند سوخت و ساز موتور به خوبی انجام نشده و در نتیجه موتور به اصطلاح خفه میکند. این موضوع میتواند به خاطر خیس بودن سر شمع باشد.
- سیاه شدن شمع موتور یا دوده زدن: سیاه شدن شمع‌ها یکی از شایع‌ترین نشانه‌های خرابی آن است. علت سیاه شدن شمع موتور، عدم تنظیم نسبت هوا و بنزین است.
- ذوب شدن پلاتین، الکترود میانی و سر شمع موتور: ذوب شدن الکترودهای سر شمع به معنای وجود گرمای بیش از حد تحمل شمع در محفظه احتراق است.
چرا شمع موتور باید به موقع تعویض شود؟
اگر شمع موتور به درستی عمل نکرده و جرقه صحیحی ایجاد نکند، مخلوط سوخت و هوا داخل سیلندر به درستی محترق نمی شود. اصطلاحا به آن، احتراق ناقص می گویند. در این شرایط موتور در حالت دور آرام با لرزش کار می کند و به تدریج دچار آسیب دیدگی های جدی می شود.
خرابی شمع همچنین موجب افزایش مصرف سوخت خودرو می شود. زیرا احتراق در یک یا چند سیلندر به درستی انجام نمی شود. درنتیجه مقدار سوختی که داخل سیلندر پاشیده می شود بیشتر خواهد شد تا موتور بتواند عملکرد درستی داشته باشد. از طرف دیگر چون جرقه شمع ضعیف شده، بخشی از سوخت بدون اینکه سوزانده شود از اگزوز خارج می شود که در نهایت موجب افزایش آلایندگی و مصرف سوخت خواهد شد.
یکی دیگر از دلایلی که نشان می دهد شمع موتور خودرو باید تعویض شود، شتاب گیری ضعیف ماشین است. عملکرد نامناسب شمع موجب می شود مخلوط سوخت و هوا به درستی محترق نشده و موتور در شتاب گیری یا گاز دادن ناگهانی کم بیاورد.
درصورتی که دو سر شمع موتور به طور کامل خورده شود، می تواند آسیب جدی به سیلندر موتور شما وارد کند. به حدی که مجبور شوید هزینه های سنگینی برای تعمیر موتور خودرو بپردازید.
بازه‌های زمانی مناسب برای تعویض شمع
هر کدام از شمع‌هایی که از آن‌ها برای موتور خودروی خود استفاده می‌کنید دارای یک طول عمر مفید هستند که زمان تعویض این شمع‌ها هم به این بازه زمانی بستگی دارد. به عنوان نمونه شمع‌هایی که پلاتینیومی هستند حدود 100000 کیلومتر عمر مفید دارند و شمع‌های مسی هم در نهایت 30000 کیلومتر را می‌توانند به طور مفید کار کنند و در مورد سایرین شمع‌هایی که در بازار به فروش می‌رسند تقریبا می‌توان عمر مفید 150000 کیلومتری را برای آن‌ها در نظر گرفت.
پزشکی در زندگی همه افراد نقش مهمی دارد و داشتن اطلاعات پزشکی روزمره در خصوص این بیماری میتواند به بهبود سلامتی و بهداشت افرادکمک کند.