بیماری سلیاک: یک اختلال گوارشی خودایمنی
بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی خودایمنی است که در اثر واکنش سیستم ایمنی بدن به گلوتن ایجاد می‌شود.
گلوتن یک پروتئین است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. در افراد مبتلا به سلیاک، سیستم ایمنی بدن به گلوتن به عنوان یک ماده خارجی حمله می‌کند و به دیواره روده کوچک آسیب می‌رساند. این آسیب می‌تواند باعث اختلال در جذب مواد مغذی شود.
بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک را می‌توان یک مشکل خود ایمنی دانست که بر اثر آن در بدن حساسیت به گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن در مواد غذایی مثل جو، گندم و چاودار دیده می‌شود. بدین ترتیب هر زمان که فرد بیمار گلوتن دریافت کند، سیستم ایمنی بدن دست به کار می‌شود و به سلول‌های روده حمله می‌کند. در نتیجه به سطح جذبی روده آسیب وارد می‌شود و بدن دیگر نمی‌تواند مواد مغذی مثل ویتامین‌ها، پروتئین، کربوهیدرات‌ها و چربی را جذب کند.
در این بین افرادی هم هستند که ممکن است به دلایلی دیگری بیشتر در معرض بیمای سلیاک باشند. مثلا مبتلایان به بیماری‌های خود ایمنی همچون، روماتیسم مفصلی و دیابت نوع اول باید بیشتر مراقب باشند. همچنین سابقه‌ی اختلالات ژنتیکی مثل سندروم ترنز و سندروم داون نیز احتمال ابتلا به این بیماری را در خانواده افزایش می‌دهد. البته گاهی نیز دیده می‌شود که بعد از زایمان، جراحی، ابتلا به عفونت و گذراندن دوره‌های پر استرس، این بیماری خود را نشان می‌دهد.
علائم بیماری سلیاک
علائم این بیماری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر علائم شدیدی را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین علائم بیماری سلیاک عبارتند از:
- اسهال
- نفخ
- درد شکمی
- کاهش وزن
- خستگی
- کم خونی
- مشکلات گوارشی
- تأخیر در رشد کودکان
تشخیص سلیاک
تشخیص بیماری سلیاک معمولاً با آزمایش خون انجام می‌شود. آزمایش‌های خونی می‌توانند وجود آنتی‌بادی‌های خاص مرتبط با سلیاک را در خون تشخیص دهند. همچنین ممکن است پزشک برای بررسی آسیب به روده کوچک، بیوپسی روده کوچک انجام دهد.
درمان سلیاک
تنها درمان بیماری سلیاک، پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن است. گلوتن یک پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار است. هنگامی که افراد مبتلا به سلیاک گلوتن مصرف می‌کنند، سیستم ایمنی بدن آنها به پرزهای روده کوچک حمله می‌کند. پرزهای روده کوچک به جذب مواد مغذی از غذا کمک می‌کنند.
رژیم غذایی بدون گلوتن به محافظت از پرزهای روده کوچک و بهبود عملکرد گوارش کمک می‌کند. با پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن، علائم بیماری سلیاک معمولاً ظرف چند هفته تا چند ماه بهبود می‌یابد.
رژیم غذایی بدون گلوتن
رژیم غذایی بدون گلوتن باید شامل تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن باشد. افراد مبتلا به سلیاک باید با یک متخصص تغذیه کار کنند تا یک رژیم غذایی بدون گلوتن سالم و متعادل برای آنها طراحی شود.
در اینجا چند نکته برای پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن آورده شده است:
- برچسب مواد غذایی را به دقت بخوانید. بسیاری از غذاهای بسته‌بندی‌شده حاوی گلوتن هستند.
- از مواد غذایی تازه و بدون بسته‌بندی استفاده کنید.
- از غذاهای آماده و بیرون‌بر اجتناب کنید.
- با دوستان و خانواده خود در مورد رژیم غذایی خود صحبت کنید تا آنها بتوانند به شما کمک کنند.
چرا به بیماری سلیاک مبتلا می‌شویم؟
علت دقیق این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نیست. اما محققان معتقدند که این بیماری ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است.
ژن‌ها نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارند. اگر یکی از والدین شما مبتلا به سلیاک باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری 10 تا 15 درصد است. اگر هر دو والدین شما مبتلا به سلیاک باشند، احتمال ابتلای شما به این بیماری 25 تا 30 درصد است.
عوامل محیطی نیز می‌توانند خطر ابتلا به بیماری سلیاک را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض گلوتن در سنین پایین
- عفونت با برخی از ویروس‌ها
- برخی از داروها
عوارض سلیاک
عوارض این بیماری سلاک می‌تواند جدی باشد و شامل موارد زیر است:
- کم خونی
- پوکی استخوان
- مشکلات عصبی
- سرطان
پیشگیری از بیماری سلیاک
در حال حاضر هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. با این حال، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.
جمع‌بندی
بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی خودایمنی است که می‌تواند باعث اختلال در جذب مواد مغذی شود. تنها درمان قطعی این بیماری ، پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن است.
پزشکی در زندگی و اطلاعات پزشکی روزمره در مورد بیماری سلیاک می‌تواند به بهبود سلامتی و بهداشت افراد مبتلا به این بیماری کمک کند.